احمد دیناری، معاون سرمایه‌گذاری و تامین منابع اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در یادداشتی نوشت: در تعریفی جامع، ساده و مختصر، سرمایه در گردش همان جریان نقدینگی یا دارایی‌های نقد و یا قابل نقدشوندگی در مدت زمان کوتاه در یک شرکت خدمات مسافرتی و گردشگری است و از طریق آن شرکت می‌تواند پاسخگوی مخارج و هزینه‌های جاری یا روزمره‌اش باشد.

در حقیقت اگر بدهی‌های جاری یک شرکت را از دارایی‌های جاری آن هم‌چون پول نقد، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت، حساب‌های دریافتی یا همان مطالباتی که امکان نقدشوندگی در کوتاه‌ترین زمان ممکن را دارند (مثل چک‌های مشتریان بابت خرید بسته‌های سفر که در کوتاه‌ترین زمان قابل نقد شدن باشند) کسر کنیم، سرمایه در گردش خالص به‌دست خواهد آمد.

کمبود یا میزان ناکافی این عنصر حیاتی در یک شرکت خدمات مسافرتی و گردشگری می‌تواند به فشارهای مالی، تعداد پرداخت‌های با تاخیر به عمده فروشان خدمات سفر هم‌چون ایرلاین‌ها، هتل‌ها، تورگردانان و… منتهی شود و قاعدتاً نتیجه آن کاهش نرخ اعتباری و متعاقب آن شکست کسب و کار خواهد بود.

جریان نقدینگی آنقدر مهم است که بسیاری از خریداران هوشمند و هوشیار سهام شرکت‌های خدمات مسافرتی و گردشگری، قبل از هرگونه اقدامی برای خرید، ابتدا ترازنامه‌های مالی شرکت مربوطه و وضعیت سرمایه در گردش آن را در سال‌های مختلف و وضعیت فعلی را بررسی و چنانچه دریابند گردش سرمایه در شرکت مثبت است، یعنی اینکه آن شرکت قادر است نیازها و هزینه‌های جاری خود را تأمین نماید، در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند و این نشان از جایگاه مهم و تأثیرگذار سرمایه در گردش در اینگونه کسب و کارها دارد.

متاسفانه در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های خدمات مسافرتی با چالش کمبود سرمایه در گردش مواجه‌اند و آن را از محل‌هایی هم‌چون هزینه‌کرد بدهی‌های خود به عمده فروشانی هم‌چون ایرلاین‌ها، تورگردانان، هتل‌ها و… (از این جیب به آن جیب کردن و نهایتاً بدهکارتر شدن)، خرید دین از بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری (ارائه چک های مشتریان به بانک‌ها و به ازای آن به صورت اعتباری و دوره‌ای و با پرداخت سود معین، دریافت وجه نقد از بانک) و یا اخذ تسهیلات بانکی در قالب سرمایه در گردش، تأمین می‌کنند که اصولی به نظر نمی‌رسند و مسکنی مقطعی برای کسب و کار بوده لکن دوای دائمی درد نیست. تعداد معدودی از مدیران دفاتر نیز از طریق اندوخته‌های مشخص و در قالب پس انداز، سرمایه‌گذاری‌هایی که در کوتاه مدت قابل نقدشوندگی هستند هم‌چون ارز و طلای ذخیره شده، اقدام به جبران نقدینگی در شرکت می‌کنند که به نظر می‌رسد اصولی‌تر و حرفه‌ای‌تر است.

ذکر این نکته مهم نیز در خصوص شرکت‌های خدمات مسافرتی ضروری است که این‌گونه کسب و کارها، واسطه و کارگزار هستند و در اغلب موارد مالک آنچه که عرضه می‌کنند نیستند و خدمات گشتنی (نیازمند بررسی بیشتر توسط مشتریان، نرخ بالا و تکرار خرید کم) ارائه می‌کنند و خدماتی که می‌فروشند جزو نیازهای اساسی مردم به شمار نمی‌رود، یعنی روزانه با صدها مشتری سروکار ندارند. لذا می‌توان با تأمین حداقل سرمایه در گردش و متناسب با اندازه و منابع کسب و کارو بازار آن، در مسیر موفقیت و فعالیتی عاری از فشارها و استرس‌های ناشی از کمبود جریان نقدینگی در بازار گام برداشت. در این ارتباط شرکت‌های خدمات مسافرتی و گردشگری که نسبت به چارتر پرواز و گارانتی هتل در مسیرهای مختلف اقدام می‌کنند، علی القاعده باید از سرمایه در گردش و یا جریان نقدینگی بیشتری نیز برخوردار باشند و معمولاً بانک‌ها نیز از پرداخت تسهیلات سرمایه در گردش به اینگونه شرکت‌های خدمات مسافرتی و گردشگری به دلیل زودبازده بودن فعالیت مربوطه و بازگشت سریع سرمایه، استقبال می‌کنند.

​حال در ادامه این یادداشت با ذکر مثالی ساده، روش محاسبه سرمایه در گردش در یک شرکت خدمات مسافرتی و گردشگری را توضیح می‌دهم؛  دارایی‌های شرکت خدمات مسافرتی و گردشگری دینار گشت خراسان در پایان سال ۱۴۰۱ (وجه نقد، معادل‌های نقدی، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت، حساب‌های قابل نقدشوندگی کوتاه مدت، موجودی و…) مبلغ ۵۰ میلیارد ریال و بدهی‌های جاری آن (حساب‌های پرداختی، بخش‌های جاری بدهی‌های بلند مدت، مالیات بر درآمد کوتاه مدت، درآمدهای کوتاه مدت به دست نیامده و…) ۳۵ میلیارد ریال بوده است. بنابراین در پایان سال ۱۴۰۱ میزان سرمایه در گردش شرکت دینار گشت خراسان ۱۵ میلیارد ریال بوده، لذا چنانچه مدیران این شرکت تمام دارایی‌های کوتاه مدت خود را نقد و تمام بدهی‌های کوتاه مدت را تسویه کنند، همان مبلغ ۱۵ میلیارد ریال پول نقد برایشان باقی می‌ماند که همان سرمایه در گردش یا جریان نقدینگی در کسب و کار نام دارد.

کاهش بدهی‌های کوتاه مدت از طریق خودداری از دریافت وام‌های بانکی با نرخ سود بالا، استقراض غیر ضروری و استفاده از شرایط اعتباری، روش های مناسبی برای بهبود سرمایه در گردش و جریان نقدینگی در شرکت‌های خدمات مسافرتی و گردشگری به شمار می‌روند.

لذا چنانچه یک شرکت خدمات مسافرتی، خدمات سفر خود را به مشتریان بفروشد و بتواند مدت زمان بین ارائه خدمت تا دریافت پول را کاهش دهد، شرکت زمان کمتری را در انتظار نقدشوندگی سپری می‌کند و در پرداخت هزینه‌های جاری با مشکل مواجه نخواهد شد. اما اگر چنانچه به عنوان یک کارگزار مسافرتی، کل هزینه بسته‌های سفر طراحی شده و قابل اجرا توسط تورگردانان یا عمده فروشان خدمات سفر را برای مدتی نزد خود نگه دارد و یا هزینه کند و به کمیسیون مشخص خود بسنده نکند، قطعاً دیر یا زود با چالشی جبران ناپذیر مواجه شده و ضمن از دست دادن نرخ اعتباری خود، به سمت و سوی شکست و افول حرکت خواهد کرد.

علاقه‌مندان و سرمایه‌گذاران قبل از ورود به کسب و کار خدمات مسافرتی و گردشگری باید در قالب برنامه‌ای مالی و اقتصادی از پیش تنظیم شده که برای تامین جریان نقدینگی در آن فکری اساسی شده است و شناخت کامل پای در آن نهند و مدیران شرکت‌هایی که در حال بهره‌برداری و فروش خدمات سفر هستند نیز باید به اهمیت و جایگاه این عنصر حیاتی و نقش آن در بقای کسب و کارشان پی برده و همواره در پی تامین مناسب سرمایه در گردش از طریق به کارگیری روش های اصولی و حرفه‌ای باشند.

در اهمیت جریان نقدینگی همین بس که این عنصر مهم هم‌چون خون در رگ‌های کسب و کار در جریان و جاری است و کمبود یا فقدان آن به هر دلیل، کل سیستم کسب و کار را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.